Lichte lessen uit Ghana

par: Marijke Boessenkool

Cette page n'est pas disponible en français - Vue en Néerlandais:

Het gesprek stokt. Een wanhopige blik. “What question should I ask now?”, vraagt Mercy, één van de deelnemers aan de training Dialogue for Peaceful Change. Ik stel haar een wedervraag: “Wat denk je? Wat komt er als eerste in je op? Let go of the model.”
De korte stilte die volgt wordt onderbroken door Mercy’s krachtige stem. “I heard you and I understand your concern.” Het is geen vraag, maar een bevestiging. Ik heb je gehoord en ik begrijp je. Precies het antwoord wat op dat moment nodig is.
 
We zijn in Kumasi, Ghana, middenin een training rondom conflict mediation. Deelnemers komen uit heel Ghana en hebben in hun werk veel te maken met conflicten. Sommigen in de rol van mediator voor de National Peace Council en andere in hun werk als religieus leider.
 

Loslaten van het perfecte model

De meeste deelnemers zijn eager om nieuwe theorieën te leren over conflict. Modellen over peacebuilding, conflict prevention en conflictmanagement. Ook ik vind het heerlijk om in nieuwe theorieën te duiken. Een model kan als een vergrootglas werken om in te zoomen op een bepaald fenomeen en te snappen hoe iets werkt. Het geeft me het gevoel dat ik grip krijg op een ongrijpbare situatie.

Tegelijkertijd heeft het iets maakbaars. Alsof er een geheim recept bestaat om tot een perfecte afloop van een conflict te komen. De vraag van Mercy was logisch. Wat doe je als het model van ‘luisteren, samenvatten, doorvragen’ of de techniek van ‘parafraseren’ niet werkt? In menselijke interactie is het knap lastig je in te dekken tegen onverwachte reacties. Dan is de vraag; dúrf je het ‘perfecte model’ los te laten om iets te zeggen wat recht uit je hart komt?
 

Leren door te spelen

Leren van modellen en ze weer loslaten was ook voor mij een interessante les. Net als Mercy, ben ik geneigd om de dingen perfect te willen doen. Dan kan een theoretisch model in je hoofd soms flink in de weg zitten. In de training maakten we gebruik van verschillende spelvormen en ik merkte hoe krachtig het is om spelenderwijs te leren.

Zo speelden we op één van de avonden het spel ‘Maffia’. Deelnemers transformeerden letterlijk tot ogenschijnlijk rechtvaardige burgemeesters met dubbele agenda’s en koelbloedige maffiosi. Volledig opgaand in hun rol werden mechanismen van ‘blaming’, ‘oordeelsvorming op basis van aannames’ en ‘scapegoating’ even vergeten en daardoor des te krachtiger zichtbaar in het spel.
 

We are the model

De reflectie na afloop van het spel is licht. Zonder met een vinger te wijzen is iedereen zich bewust dat de theoretische mechanismen die we diezelfde ochtend hadden besproken, niet buiten ons om gebeuren. Wij zíjn die mechanismen. Ook al zijn we de beste mediators of de meest verlichte religieuze leiders. Op cruciale momenten vergeten we soms ons oordeel uit te stellen en in ons hoofd is een verwijt best snel gemaakt. Een spel maakt dat op een luchtige manier zichtbaar. Het gebeurt gewoon, zonder al te veel na te denken. Voor mij is het de kunst om vanuit het spel terug te gaan naar het normale leven. Kun je, misschien wel geïnspireerd door het model, experimenteren met ander gedrag?
 
 
Marijke schrijft over hoe je met onconventionele vormen aan de slag kunt met vragen en problemen in training- en leersettings. Dat doet ze vanuit haar ervaring als adviseur en faciliator bij Kessels&Smit, the Learning Company, onder andere in Ghana.