Boris de Verhalenverteller

par: Koen Weber

#Inspiratie   #Blogreeks Verhalend veranderen  

Cette page n'est pas disponible en français - Vue en Néerlandais:

‘De EU is van plan om de garnalencocktailchips te verbieden’ schreef Boris Johnson in 2012. Hij werkte toen als correspondent in Brussel voor de Daily Telegraph. Net daarvoor was hij ontslagen als verslaggever van The Times omdat zijn chef had ontdekt dat hij citaten verzon voor zijn artikelen.

Bij zijn nieuwe werkgever bleek Boris alle ruimte te krijgen om zich als verhalenverteller verder te ontwikkelen. Hij genoot van het rumoer dat zijn artikelen over EU-richtlijnen met betrekking tot de vorm van bananen en doodskisten veroorzaakten in Londen. Nu het ernaar uitziet dat Boris Johnson binnenkort de nieuwe PM van Groot-Brittanië zal worden, ga ik in deze blog in op de kracht van verhalen en de technieken om de werking ervan te versnellen.

In het prachtige boek Heroic Failure van Fintan O’ Toole staat de complexe vraag centraal: hoe het kon gebeuren dat een kleine meerderheid van de Britten (51,9%) stemde voor uittreding uit de EU. Op humoristische wijze beschrijft de journalist de psyche van een land waarin de brexiteers van hoog naar laag worden verenigd door een hang naar slachtofferschap. ‘Sadopopulisme’ is de term die hij daarvoor gebruikt. Het hardnekkige idee onderdrukt te worden is volgens hem historisch gegroeid. Zeker bij figuren als Boris Johnson, die het standpunt huldigt dat het doel van de EU in wezen weinig verschilt van dat van de Romeinen, Napoleon en Hitler.

In de aanloop naar het referendum is verhaalvorming rondom het slachtofferschap een belangrijke factor geweest in beïnvloeding van het stemgedrag van de Britten. Daar waar het ‘remain’ kamp zich beperkte tot het presenteren van economische feiten en effecten die het vertrek uit de EU zouden veroorzaken, presenteerde de brexiteers de ene EU-mythe na de andere.

De narratieve technieken die vooral door Boris Johnson werden toegepast zijn o.a. framing, weglatingen en uitvergroten. De framing waar Boris voor kiest is dat het EU-parlement in Brussel bestaat uit een stel bemoeizuchtige, humorloze, bureaucratische klerken, die ons plezier willen ontnemen en begrenzen.

Belangrijke weglatingen in zijn verhaal over het verbieden van de garnalencocktail chips zijn een aantal feiten. De EU heeft namelijk nooit aangedrongen op het verbieden van bepaalde smaken van chips. Wel is er door de EU een geharmoniseerd lijst opgesteld van de door de verschillende EU-landen gebruikte aroma’s en zoetstoffen bij de productie van chips. Bij de inventarisatie van deze aroma’s en zoetstoffen was een functionaris van de Britse regering vergeten de garnalencocktail-smaak op de lijst te zetten. Toen de fout werd opgemerkt, is de informatie alsnog verstrekt door de Britse regering en werd de lijst gewijzigd. Dit heeft Boris er niet van weerhouden om boos te worden. In maart 2016 noteerde de voormalige burgemeester van Londen dat de 'grote oorlog tegen de Britse garnalencocktail' voor hem het voorbeeld was dat Brussel aan het doordraaien was. En dat dit voor hem een belangrijke reden was om campagne te voeren voor een vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de EU.

Uitvergroten doet de verhalenverteller Boris op briljante wijze. Het is net Monty Python. Door het te hebben over de ‘oorlog tegen de garnalencocktail chips’ koppelt hij het beeld van een bemoeizuchtige EU aan een typisch Brits gerecht. Op deze wijze wordt de suggestie gedaan dat Brussel er alles aan doet om de democratische vrijheden, de soevereiniteit en zelfs de identiteit van een land de nek om te draaien.

Van verhalenverteller transformeerde Boris de afgelopen weken naar die van de superheld in het verhaal dat hij zelf schreef. Boris is, in tegenstelling tot Theresa May, de leider die de Britten de Brexit gaat leveren waar ze in 2016 voor gestemd hebben.

De casus van Boris stelt mij ook morele vragen: tot waar vind jij dat je mag gaan als verhalenverteller? En verschilt het antwoord als je journalist of politicus bent?

Als organisatieadviseur stap ik regelmatig in verhalen, waarvan ik niet wist dat ze speelden in een team of organisatie. Ook ik ken verhalenvertellers die de grenzen opzoeken van het betamelijke, omdat ze onzeker of boos zijn, of omdat ze onder druk staan. De vraag is dan hoe je als begeleider effectief kunt omgaan met verhalen die (nog) incompleet zijn en slechts een deel van een groter verhaal vertellen. Hoe kun je goed luisteren naar en werken met de verschillende verhalen in een organisatie. Hoe onderzoek je de kracht van deze verhalen? Hoe deconstrueer je verhalen? En hoe creëer je ruimte om die verhalen bespreekbaar te maken en te ontwikkelen, op een zodanige manier dat een organisatie of team er verder mee kan.

Bronnen:

• O’Toole, F. (2018). Heroic Failure: Brexit and the politics of pain, London, Head of Zeus.https://www.theguardian.com/politics/2016/jun/23/10-best-euro-myths-from-custard-creams-to-condoms
• https://www.volkskrant.nl/economie/is-met-boris-de-no-deal-brexit-dichterbij-of-juist-verderaf~b3d86a9b/
• https://www.kessels-smit.in/en/een-veelheid-aan-verhalen-rijkdom-of-rumoer
• https://www.corporate-education.com/leergang/verhalend-veranderen/