This page is not available in English - View in Dutch:
Voor mij was de Reehorst in Ede, de locatie van het congres van V&VN Opleiders, een bijzondere plaats om een workshop over innovatie te geven. Ik ben opgegroeid in Wageningen, vlakbij Ede, en als meisje zat ik op ballet. De jaarlijkse uitvoering van onze balletschool was in de Reehorst. Elk jaar weer spannend.
Ik had steevast de hele dag buikpijn waardoor ik niet echt kon genieten van de lekkere broodjes die mijn moeder voor de gelegenheid had meegegeven. Nu, zo'n twintig jaar later, sta ik opnieuw in de Reehorst. Dit keer voor iets heel anders: werken aan innovatie met opleiders in de gezondheidszorg.
Een balletleraar die allesbehalve innovatief is
Mijn workshop bevindt zich precies in de zaal waar we als kleine balletmeiden de make-up op kregen voorafgaand aan de voorstelling. De ironie is nu dat mijn toenmalige balletleraar eigenlijk allesbehalve innovatief was. Om wat dingen te noemen:
- Het belangrijkste voor hem was dat de dansuitvoering aan het einde van het seizoen groots en goed was.
- De ‘beste meisjes' kregen altijd de belangrijkste rollen.
- De balletleraar bedacht zelf vooraf de dans, en beoordeelde zelf wanneer het goed genoeg was. Wij mochten eindeloos repeteren.
Terwijl, en dat is ook wat ik betoog in deze workshop, het bij vernieuwing juist om andere dingen gaat:
- Innovatie is niet per se groots. Het kan ook gaan om kleine vernieuwingen in het dagelijkse werk. Daarnaast gaat het niet enkel om de uitkomst (de ‘grootse dans'), maar is het leerproces onderweg minstens zo belangrijk. Juist daar doe je bekwaamheden op die blijvend van pas komen.
- Innovatie is niet voorbehouden aan een selecte groep in de organisatie (aan ‘de beste meisjes'). Iedereen kan eraan bijdragen. En, sterker nog, als we dat niet doen, laten we kansen liggen om aanwezige kennis te benutten.
- De vakmensen (of: balletmeiden) zelf hebben de belangrijkste kennis die nodig is voor innovatie. Leidinggevenden of managers (of: balletleraren) kunnen niet zelf bepalen hoe de aanpak is.
Nieuwe perspectieven, ongehoorzaamheid en lef
Er waren zo'n 50 mensen aanwezig bij elke workshop. Deelnemers brachten casussen in. Dit waren stuk voor stuk voorbeelden waarin het lukte om tot een doorbraak te komen op het moment dat hun ‘innovatie' vastgelopen was. Een deelnemer bracht in hoe goed het had gewerkt bij de introductie van een nieuw onderwijsconcept om eens een kijkje te nemen bij een andere afdeling. Een andere deelnemer vertelde hoe een flinke portie ongehoorzaamheid en lef hielp om echt een andere aanpak te ontwikkelen. In mijn onderzoek vond ik 11 principes die helpen om vastgelopen innovatieprocessen ‘vlot te trekken'. Deelnemers gebruikten deze principes om ‘het werkende bestanddeel' in de doorbraken op te sporen.
De principes luiden als volgt:
- Formuleer een urgent en intrigerend vraagstuk
- Ontwerp een nieuwe aanpak
- Werk vanuit individuele drijfveren
- Maak ongewone combinaties van expertise
- Werk vanuit wederzijdse aantrekkelijkheid
- Werk vanuit kracht
- Máák iets samen
- Verleid tot het zien van nieuwe signalen en het geven van nieuwe betekenissen
- Verbind de wereld binnen de innovatiepraktijk met de wereld daarbuiten
- Werk aan de kwaliteit van de interactie
- Maak er een leerproces van
Waardering voor unieke talenten
Op ballet kwam ik duidelijk niet zo goed uit de verf. Misschien was het ook echt niets voor mij. Maar, met de kennis van nu realiseer ik me wel dat als er íets is wat het verschil voor mij had kunnen maken... Dan was het misschien een balletleraar die:
- ook op zoek ging naar mijn talent, en niet alleen naar dat van de meiden waar het zo duidelijk te zien was.
- mij vragen zou stellen zoals: Wat zou jij graag willen dansen? Wie vinden jullie dat welke rol moet vervullen?
- zou voorstellen eens een kijkje te nemen bij Alexandra Radius en Han Ebbelaar. Of juist bij een mooie salsa-uitvoering.
Innovatie, hoe groots of klein ook, stroomt op die plekken waar mensen worden uitgenodigd zichzelf te zijn en een bijdrage te leveren. Waar nieuwsgierige vragen worden gesteld. Waar nieuwe perspectieven gezocht worden. Dat spreekt ook uit de voorbeelden uit de gezondheidszorg die naar voren komen in de twee workshops.
Kortom: we hebben in een paar uur tijd meer energie door deze ‘make-upzaal' laten stromen dan dat er in mijn herinnering ooit gestroomd had.
- Deze column is ook te lezen op PraktijkOpleiden.
- Meer over de ontwerpprincipes is te lezen in de toolbox: Samen vernieuwen in de praktijk.