Organisaties veranderen: een gesprek per keer?

Door: Joeri Kabalt

#Inspiratie   #Activiteiten  

Een paar weken terug was ik in Londen met een aantal vakgenoten in gesprek over ons werk: beweging en verandering faciliteren in grote systemen. De Amerikaanse hoogleraar Nancy Dixon triggerde me met een opmerking: "Changing organizations? One conversation at a time." Dit raakt voor mij precies de kern van hoe ik geloof dat verandering tot stand komt. Tegelijkertijd blijft het me bezighouden: aan de ene kant klinkt dit zo simpel, maar wat betekent dat nou eigenlijk? Hoe ziet een veranderproces er dan uit? En wat is dan onze rol als organisatieadviseur? Tijdens de onderzoeksinspiratiedag van de FCE heb ik dit samen met collega Luc Verheijen en een groep van zo'n 15 vakgenoten verder onderzocht.

Ontmoetingskunde

Een van de aanwezigen introduceerde tijdens het eerste rondje al het woord wat de hele dag terug bleef komen: ontmoetingskunde. Een eenvoudig woord, dat toch precies de lading dekt van ons vakgebied. Hoe kunnen we bijzondere ontmoetingen tussen mensen stimuleren en faciliteren? En wat daar al snel aan toe werd gevoegd: wie ontmoet eigenlijk wie? In hoeverre stuur je op wie elkaar ontmoet en hoe beweeg je je als leidinggevende of adviseur door de ontmoetingen heen? Er werden een aantal krachtige voorbeelden gedeeld waarbij de veranderaar zelf juist niet mee deed in de gesprekken en vooral de ruimte maakte waarin gesprekken tussen de mensen die daadwerkelijk geraakt worden door de verandering plaats konden vinden.

Gebaar en Antwoord

Tegelijkertijd werden er ook juist voorbeelden uitgewisseld waarin ‘het’ juist in dat kleine gesprek waar je zelf onderdeel van bent gebeurde. Luc had zelf een prachtig voorbeeld van een situatie die zich onlangs voordeed met zijn twee kinderen. Zij kregen in de auto ruzie en Luc onderzocht samen met hen wat hier nou gebeurde. Luc's zoon Dries had een opmerking gemaakt over de sportkleding van Luc's dochter Noor. Waarop zij een boze opmerking terug maakte en er een ruzie ontstond. Luc onderzocht samen met Noor hoe het zou zijn als zij op een andere manier zou hebben gereageerd. Noor zei daarop dat ze ook had kunnen zeggen dat smaken verschillen. Samen speelden ze dit nieuwe scenario uit, wat maakte dat er geen ruzie ontstond. Dat iemand een bepaalde opmerking maakt (gebaar), maakt nog niet dat je niet kan kiezen hoe je hierop reageert (antwoord). Dit voorbeeld leidde tot een hoop inzichten over waar je wel en juist niet invloed op hebt. Iemand zei daarover: “Elke vijf minuten is een nieuwe start, je kunt ieder gesprek of ontmoeting opnieuw beginnen.”

Kleine en grote verandering: conversatieruimtes creëren

Als dit een manier is om in het klein - gesprek voor gesprek - verandering te realiseren, wat betekent dat dan voor verandering in grotere systemen? Is dat een optelsom van dit soort kleinere gesprekken of is er meer nodig dan dat? In kleine groepen onderzochten we voorbeelden waarin ‘een verandering in het kleine’ had gezorgd voor ‘een verandering in het grote’. Een van de mechanismen die we daarbij ontdekten was dat wij - met name vanuit onze rol als leidinggevende of adviseur - ervoor kunnen zorgen dat het kleine groot wordt door conversatieruimtes te creëren waarin meer van dit soort kleine gesprekken plaats kunnen vinden. Of zoals een iemand zei: “We kiezen kleine interventies, maar we houden de ambitie groots te veranderen.”

Uiteraard roept ook dit weer de nodige nieuwe onderzoeksvragen op, onder andere over hoe je dan precies zo een conversatieruimte inricht, zoals het een onderzoeksinspiratiedag betaamt. Ook kregen we op het een einde een mooi compliment dat tegelijkertijd al wat eerste aanknopingspunten biedt voor verder onderzoek: “Bedankt dat jullie vandaag voor ons zo’n mooie conversatieruimte hebben gemaakt. Volgens mij gebeurt hier waar we het met elkaar over hebben.”