Wanneer we kijken naar veel van de huidige leiders in onze maatschappij zien we de gevolgen van een doorgeschoten mannelijke leiderschapsstijl met focus op macht, controle en prestaties. Het roept de vraag op: zou de wereld er anders uitzien als vrouwelijke energie een grotere rol speelde? Niet als tegenstelling, maar als aanvulling. Deze balans is niet alleen relevant op het wereldtoneel, maar ook binnen bedrijven en organisaties.
K&S-adviseur Sofie Hendrikx werkt elke dag met teams en leiders in organisaties vanuit de overtuiging dat echte verandering begint bij bewustwording. Ze reflecteert in dit opiniestuk op het herstel van de balans tussen mannelijke en vrouwelijke energie, waarom dit zo cruciaal is in onze huidige wereld en hoe bewustwording hiervan op de werkvloer een eerste stap kan zijn naar een gezondere, duurzamere manier van samenwerken en leven.
Geen mannen versus vrouwen
De discussie over mannelijke en vrouwelijke energie begint met een essentiële nuance: het gaat niet over mannen versus vrouwen, maar over energieën die in ons allemaal aanwezig zijn. Het ‘mannelijke’ (in de Chinese cultuur ‘yang’ en in het hindoeïsme ‘Shiva’) omvat eigenschappen zoals presentie, daadkracht, focus, afbakenen en controle, terwijl het ‘vrouwelijke’ (ook wel Yin en Shakti) draait om aanvoelen en intuïtie, een bedding creëren waar we voorbij ‘doen’ naar het ‘zijn’ bewegen, het cyclische...
Anderzijds kunnen we deze energieën niet volledig loskoppelen van geslacht, omdat onze geschiedenis - gevormd door eeuwen van patriarchaat - die balans heeft verstoord. Het patriarchaat heeft vrouwen onderdrukt en vrouwelijke energie gemarginaliseerd, waardoor de wereld vooral wordt gedreven door mannelijke waarden als prestatiedrang en controle. Dit zien we niet alleen in hoe we met elkaar omgaan, maar ook in hoe we omgaan met de aarde. Het gebrek aan respect voor het cyclische en intuïtieve heeft geleid tot uitputting van onze planeet.
In ons dagelijks leven domineert ‘Chronos’, de tijd waarin alles meetbaar en productief moet zijn. Kairos, de tijd die zich ontvouwt en ruimte geeft voor intuïtie en reflectie, is naar de achtergrond verdwenen. Onze werkdagen, vakanties en dus onze levens worden ingedeeld volgens strakke schema’s, vaak zonder aandacht voor wat we werkelijk nodig hebben in het moment. Het is tijd om deze balans te herstellen.
Organisaties op het spectrum
Deze verstoorde balans is ook duidelijk zichtbaar in mijn werkveld – waar ik regelmatig in contact kom met gepolariseerde organisaties of teamcontexten. Aan de ene kant van het spectrum zijn er bedrijven of teams met veel mannelijke energie, met een sterke focus op KPI’s, procedures, hiërarchie en meetbare resultaten. Aan de andere kant zie ik ook organisaties waar vrouwelijke energie de boventoon voert met veel ruimte voor relatie, proces en vrijheid maar waar er soms besluitvaardigheid en duidelijkheid ontbreekt. Beide extremen hebben hun beperkingen. Een gezonde organisatie vraagt om een evenwicht, waarin daadkracht en structuur hand in hand gaan met intuïtie en verbinding. Waar weten en niet-weten beide een plek krijgen.
Terug naar het cyclische: ontleren en herontdekken
Een belangrijke stap richting balans is het terugkeren naar het natuurlijke en cyclische - een kernaspect van vrouwelijke energie. Ons moderne leven, met zijn focus op rechte lijnen en doelen, heeft ons verwijderd van de natuurlijke ritmes en flow van het leven. Denk gewoon al aan de manier waarop we op de werkvloer geen rekening houden met onze menstruatiecyclus of bvb. de menopauze, omdat stilvallen of minder ‘productief’ zijn niet past in onze huidige maatschappij. Opnieuw in contact komen met de natuur, het cyclische, ons lichaam, nodigt ons uit om te vertragen, te reflecteren en opnieuw verbinding te maken met onze essentie.
Tijdens workshops zoals ‘Women’s Sacred Medicine’ maak ik tijd om te vertragen in contact met het lichaam en de elementen, door oa. rituelen, lichaamswerk, meditaties ... Ik creëer een context waar mensen uit de automatische piloot kunnen stappen en ‘ontleren’. Dit helpt hen bewuste keuzes te maken, los van de context waarin ze zijn opgegroeid of maatschappelijke verwachtingen. Ik erken dat het moed vraagt om eerlijk te zijn tegen jezelf, toe te geven dat je huidige keuze misschien niet past bij wie je werkelijk bent, maar die moed is essentieel voor authentiek leven en werken.
Brené Brown: "Strong back, soft front, wild heart"
Het herstellen van deze balans vraagt om verbinding tussen het mannelijke en vrouwelijke, niet om het wegduwen van het één voor het ander. Zoals Brené Brown zegt: “Strong back, soft front, wild heart.” Ik sta stevig en aanwezig, met rechte rug (het 'mannelijke’) terwijl ik zacht, open, voelend, in verbinding ben (het ‘vrouwelijke’) met in het midden een kloppend wild hart met de moed om te veranderen.
Deze balans is essentieel, niet alleen op individueel niveau, maar ook binnen teams en organisaties. Het vraagt om mensen die de moed hebben om authentiek te blijven, zichzelf te tonen, ook in systemen die die authenticiteit niet altijd ondersteunen. Meer polariteit is niet de oplossing; het gaat juist om verbinding en samenwerking.
In de politieke wereld functioneren vrouwelijke politici vaak nog steeds binnen systemen die sterk zijn gevormd door mannelijke waarden: de manier van discussiëren, strijd, het nadrukkelijk halen van je gelijk en het vermijden van compromissen. Het vraagt veel moed van vrouwen (én mannen!) om hier niet onbewust aan te conformeren en trouw te blijven aan hun eigen principes. Dit vereist persoonlijk leiderschap en een oproep tot authentiek en inclusief leiderschap.
Blijvende cultuurverandering
Systemen en organisaties veranderen niet van de ene op de andere dag. Cultuurverschuivingen ontstaan gesprek na gesprek, vaak dankzij enkele moedige individuen die durven vertragen, bevragen, reflecteren en nieuwe energie introduceren. Onlangs begeleidde ik een team van vrouwen in een organisatie waar mannelijke waarden domineerden. Het was ongemakkelijk om vrouwelijke energie te introduceren—vertraging, voelen, ademhaling, praten over emoties, intuïtie—maar uiteindelijk begrepen ze dat dit nodig was. Met gedragsregels en een manifest zorgden we ervoor dat deze nieuwe manier van het ‘met elkaar te doen’ en nieuwe energie ook na mijn vertrek bleef bestaan.
Onderschat niet de kracht van systemen, hoe diepgeworteld hun patronen zijn en hoe snel een systeem terug beweegt naar het gekende. Het kost tijd om deze systemen te veranderen. Binnen teams kun je vaak snel wezenlijke verschuivingen zien, maar zonder blijvende aandacht vallen ze gemakkelijk terug in oude scripts, automatismen. Er bewust aandacht en tijd aan geven, is van essentieel belang. En juist hier speelt discipline een belangrijke rol - een aspect van mannelijke energie. Om vrouwelijke energie te laten floreren, hebben we discipline nodig. Beide energieën zijn essentieel en kunnen niet los van elkaar bestaan. Zonder oevers wordt een rivier een modderige poel.
Ik word regelmatig gevraagd door meer ‘mannelijke bedrijven’ - denk aan productieomgevingen, wetenschappelijke contexten, internationale farmaceutische bedrijven, om mindfulness-sessies te geven. Binnen die organisaties zijn er altijd pioniers die zich hard maken voor dit soort initiatieven. Maar zodra de druk toeneemt of er besparingen worden doorgevoerd, sneuvelen deze projecten vaak als eerste. De slinger zwaait dan terug naar controle, grenzen stellen en presteren—en zo wordt de balans opnieuw verstoord. Het is een eer om organisaties en teams te ondersteunen in de dans tussen deze polariteiten.