Tijdens het U2-concert op 14 september jongstleden werd ik er weer even aan herinnerd dat mijn verleden mij voor een groot deel heeft gemaakt tot wie ik nu ben.
Corporate stories
Ik merk dat ons verleden meer in de belangstelling is dan ooit. Organisaties maken hun corporate story’s. We bewaken ons historisch en cultureel erfgoed in een nationaal museum. We zijn onszelf bewust van wat we hebben. En wat we dus ook kunnen kwijtraken.
Trauma
Als individu heb je te dealen met je verleden, met de goede facetten daarvan, maar ook met trauma’s. Wie heeft er geen ‘trauma' te verwerken uit zijn verleden? Je ontwikkelt patronen gedurende je opvoeding en tijdens je jeugd. Sommige gebeurtenissen rond leven en dood zijn heel bepalend. Hoe deal je ermee? Of dealt het met jou?
Ik ben de middelste zoon uit een harmonieus gezin van drie en ben in mijn pubertijd van dichtbij met de dood geconfronteerd. Een deel van dit verhaal heb ik gedeeld in de KRO-serie De Reünie (vanaf ca. 31’50’’). Deze gebeurtenissen - en hoe ik daarmee omgaan, hebben mij gemaakt tot wie ik ben.
Bepalen ze mijn bestaan? Ben ik een marionet, die bestuurd wordt door mijn verleden? Of ben ik in staat om uit die patronen te komen? Kan ik andere dingen doen?
Uit de patronen komen
Patronen doorbreken is lastig, maar het kan. Mij helpen daarbij de volgende drie manieren:
- Vertel je verhaal en deel dit met anderen. Tijdens mijn bezoeken aan Zuid-Afrika, en ook in bijvoorbeeld veel Amerikaanse literatuur, valt mij op hoe vaak mensen hun levensverhaal vertellen. Ik kom tot de conclusie dat het een van de meest waardevolle dingen is, die je kunt doen. We zijn immers allemaal ‘reizigers' op dezelfde weg? Wat is het dan fijn om van anderen te horen hoe zij dealen met geboorte, ziekte, sterven, het aangaan en het verbreken van relaties en tal van andere life-events. Daar kun je van leren.
- Kies voor de opvatting: 'Elke dag is het begin van de rest van je leven’. Of jouw leven met jou dealt, of andersom, hangt voor een groot deel af van hoe je denkt. Waar geloof je in? Welke mindset heb jij? Hoe kijk je naar de dingen? Ben je in staat om je verleden onderdak te geven. Dat is overigens iets anders dan het te accepteren. Deal ermee. Van Toon Tellegen komt de zin: “Iedereen zette een streep en iedereen ging verder.” Psychiater en Filosoof Karl Jaspers ziet het mens-zijn als ‘beslissend’ zijn; als mens beslis je steeds ‘nu’ wat het in het volgende ogenblik zal zijn.
- Deel uit van wat jij hebt ontvangen tijdens je leven. Ben je geneigd in hoe je met je verleden omgaat, te denken in schaarste of rijkdom? Leg je de nadruk op dat ene sterfgeval (hoe belangrijk ook!). Of dat ene ongeluk. Terwijl we de mooie dingen uit het oog verliezen. Het gekke is dat ik in de Zuid-Afrikaanse townships in dat opzicht de meeste rijkdom heb ontmoet. Ondanks alle ellende is men in staat om te lachen, vriendelijk te zijn en te waarderen wat men heeft - zelfs al is het heel weinig.
In zijn boek Man’s Search for Meaning zet Viktor E. Frankl uiteen hoe hij betekenis gaf aan de pijnlijke momenten die hij meemaakte in concentratiekamp Auschwitz. Dit gaat over veerkracht. Volgens Frankl geeft de manier waarop je omgaat met pijn en moeite, echte betekenis en rijkdom aan je leven. En daar kun je zelf iets in doen. “Mostly it is loss which teaches us about the worth of things”, aldus Schopenhauer.
Terug naar de Ziggo Dome, 14 september 2015. Natuurlijk speelt U2 With or Without You. Hoe vaak heb ik dat nummer al gehoord? Vanaf 2004 al meer dan 400 keer, zie ik in iTunes. En daarvoor waarschijnlijk nog veel vaker van vinyl, cassette of cd. En toch raakt het me weer…
Mijn persoonlijke geschiedenis: deal ik ermee? Of dealt het met mij?