Het afgelopen half jaar werkten we mee aan een uniek en bijzonder proces in het onderwijs. In de regio Twente slaan zeven middelbare scholen en één hogeschool namelijk de handen ineen om het havo-onderwijs te vernieuwen. Het Assink Lyseum, Bataafs Lyceum, Bonhoeffer College, CSG het Noordik, CSG Reggesteyn, Scholengemeenschap Marianum, Twents Carmel College en Hogeschool Saxion werken de komende jaren samen. Wij mochten hen ondersteunen bij het vormen van dit leergezelschap. In deze blog lees je over dit initiatief en onze keuzes in het ontwerpen en faciliteren van dit proces.
Meer eigenaarschap op de Havo
Voor deze scholen is het evident dat het havo-onderwijs anders moet. Dat weten, voelen en ervaren zij allemaal. Of het nu gaat om doorstroomcijfers van havo-leerlingen naar het hbo, slagingspercentage of het plezier wat leerlingen en docenten ervaren in de klas; het kan beter. Arjan van Basten van Saxion en Marjan Weekhout van het Twents Carmel College brachten alle partijen bijeen en slingerden dit proces aan met de gezamenlijke onderzoeksvraag: ‘waar gaat het havo-onderwijs van de toekomst over?’.
We vormden met hen en verschillende schoolleiders en docenten een ontwerpteam waarin we drie plenaire bijeenkomsten ontwierpen. We maakten een leuk en prikkelend startpakket voor elke school zodat directe collega’s zich samen konden voorbereiden op de eerste bijeenkomst. We kwamen er zo al snel achter dat er een duidelijke rode draad zit in het toekomstbeeld: het havo-onderwijs van de toekomst geeft meer ruimte aan eigenaarschap van de leerling.
Eigenaarschap bij álle lerenden
Voor het ontwerpen van bijeenkomsten voor zo’n grote groep bestaande uit verschillende scholen is het werken met een ontwerpteam in onze ogen essentieel. Het is ook een duidelijke ontwerpkeuze: we gaan niet alleen over eigenaarschap praten, we gaan het gelijk doen. Het was in deze ontwerpsessies dat we het spanningsveld ervoeren dat het onderwijs niet vreemd is. Voordat je het weet praat je over de stelling ‘wat ze moeten leren is…’ in plaats van de vraag ‘wat hebben mensen nodig?’ en vooral ‘wat wíllen mensen leren?’.
In de ontwerpgroep pakten we telkens terug op de wens van meer eigenaarschap en maakten we er een richtinggevend principe van: eigenaarschap voor alle lerenden in dit proces. Wil je meer eigenaarschap voor de leerling? Dan vraagt dat ruimte voor eigenaarschap van de docent. En van de schoolleider. Sandra van Aalderen, senior onderzoeker aan Saxion Hogeschool, ontwikkelde een heldere kijkwijze dat het belang van die congruentie in ontwikkeling verbeelt, LOOF.
LOOF vormt een bril waarmee alle betrokkenen naar de ontwikkeling voor toekomstbestendig havo-onderwijs kijken. Het zorgt volgens Sandra voor drie zeer essentiële kaders:
- alle activiteiten, beslissingen, handelingen moeten uiteindelijk bijdragen aan het leren, de vorming en ontwikkeling van leerlingen (dus wat er in het hoofd van elke leerling gebeurt),
- onderwijsontwikkeling vraagt om een leergerichte houding van elke professional in elke laag van de school, van docent tot bestuurder, en een omgeving waarin iedereen kan en wil leren, en
- onderwijsontwikkeling kun je niet los zien van de gehele schoolorganisatie: elke verandering van onderwijsinhoud heeft consequenties voor o.a. personeelsbeleid, de organisatie en infrastructuur van de school.
Deze bril, oftewel paradigma, waarmee we naar onderwijsontwikkeling kijken, wordt tijdens dit traject verder doorontwikkeld in samenwerking met een groep experts (professoren, onderzoekers, onderwijsadviseurs, lerarenopleiders, docenten en schoolleiders).
Samen invulling geven aan het wat én het hoe
Tijdens drie plenaire bijeenkomsten werkten een groep van circa 60 bevlogen docenten en schoolleiders samen aan de invulling van dit onderzoeksproces. In de eerste bijeenkomst bespraken zij welke thema’s in het havo-onderwijs wat hen betreft belangrijk zijn om te werken aan vernieuwing. Er kwam een hele lijst uit, denk aan motivatie, keuzemogelijkheid, de rol van de docent, LOB, de aansluiting met het hbo, etc.
Tijdens de tweede bijeenkomst verdiepte de groep deze thema’s in gesprek met leerlingen en door verschillende inspiratieworkshops en lezingen. Docenten wisselden uit over best-practices op scholen, leermentaliteit, pedagogiek, welbevinden en positieve psychologie. Hoe die invulling tot stand kwam? Ook dat werd aangegeven door betrokken docenten en schoolleiders zelf.
Het ging niet alleen om inspiratie opdoen, het spannende van dit proces was juist dat alle betrokkenen ook in gesprek ging over de kaders. Wanneer zijn we tevreden? Wanneer werken we echt aan vernieuwing? Na de tweede bijeenkomst lagen er vijf heldere punten waar iedereen zich in kon vinden. Want het helpt om te weten waar je met elkaar naar toe werkt. Nu komt de spannende fase: hoe gaan we dit dan doen…?
Afgelopen september echt van start
Het rectorenverband van deze zeven scholen besloot deze vernieuwing tot prioriteit te maken. In woorden en in tijd. Komend schooljaar werken alle betrokken scholen aan het havo-onderwijs van de toekomst in binnenschoolse – en bovenschoolse leerteams. Elke team bestaat uit ongeveer zes tot acht docenten. Betrokken docenten worden op dinsdagmiddagen ingeroosterd om aan de havo van de toekomst te werken. Leerteams worden ondersteund door een coach van Saxion. Deze coaches en de teamleiders op de scholen worden gecoached door Sandra van Aalderen vanuit het LOOF model. Dat is ruimte geven aan eigenaarschap, door randvoorwaarden en condities te creëren. En de nodige ondersteuning.
We tekenden verhalen op van bevlogen docenten en schoolleiders, want wat een energie en expertise zit er in deze groep. Het zomerse magazine met persoonlijke portretten is een tastbaar resultaat van dit proces, een vorm die helpt om de beweging binnen de scholen verder te brengen. Want verder gaan ze, deze scholen. Op 18 juni 2020 organiseren ze een congres waarop ze al hun experimenten en opgedane inzichten delen. En er staan nu ook weer scholen te trappelen om zich volgend jaar aan te sluiten bij deze beweging en zo verder te bouwen. Net als wij.
Meer weten?
- Wil je meer weten of weet je nu al dat je er op 18 juni 2020 bij wilt zijn? Je kunt terecht bij Arjan van Basten van Saxion voor meer informatie via a.vanbasten@saxion.nl
- Mocht je interesse hebben om bij te dragen aan de ontwikkeling van LOOF neem dan contact op met Sandra van Aalderen.
- Ben je nieuwsgierig naar het magazine met persoonlijke verhalen? Je kunt het aanvragen bij Nina via ntimmermans@kessels-smit.com
Meer inspiratie?
- Waarderend leren in het voortgezet onderwijs. A. van Buurt, E. Teeuwisse en N. Timmermans. Uitgeverij Pica.
- Gespreid leiderschap in het onderwijs. F. Hulsebos en S. Langevelde, Kessels & Smit Publishers.
- AI Lerend netwerk positief organiseren