In mei was ik op het Education of the Heart congres. Meer dan 600 mensen uit het Nederlandse onderwijsveld brachten de dag door in dialoog, reflectie en co-creatie, samen met internationale experts. Het idee van deze bijeenkomst was dat we onderwijs nodig hebben dat de hele mens aanspreekt. Met andere woorden, we moeten het scholen van onze hoofden uitbreiden naar het scholen van onze cognitieve, emotionele en praktische kennis en kunde. Fair enough, maar wat betekent dat in de praktijk?
Durf
Enkele aanwijzigingen zijn te vinden in de goede voorbeelden die het congres naar voren worden gehaald. Wat hen bindt is durf. De durf om bestaande beoordelings- en toezichtssystemen, waarin onze lastig meetbare emotionele ontwikkeling slecht vertegenwoordigd is, te trotseren. Volgens mij is het dan ook geen toeval dat mooie initiatieven als GeenSchool, BreekJaar en de Knowmads zich ontwikkelen vanuit de schemergebieden waarop het toezicht (nog) geen grip heeft, zoals projectweken, tussenjaren en particuliere opleidingen.
Initiatieven onder toezicht daarentegen, zoals democratische scholen, moeten strijd leveren tot in de rechtszaal om hun eigen regels te hanteren. Democratische school Onze Wereld zegt hierover: “We moeten een beetje ondeugend zijn om het onderwijs te kunnen veranderen”.
Onderwijs en Dalai Lama
Wat heeft onderwijsinnovatie met de Dalai Lama te maken? Ten eerste weet zijn verschijning honderden mensen ervoor te interesseren. Het tweede verband ligt complexer, want de verschijning van de Dalai Lama is zelf geen toonbeeld van onderwijsinnovatie. Volwassen mannen op het podium veranderen in kleine jongetjes en de zaal voelt als een schoolklas zodra zijne heiligheid de ruimte betreedt. Dit blijkt nog wel het sterkst uit de dynamiek van het rondje ‘vragen voor de Dalai Lama’: ondernemers van stuk voor stuk mooie initiatieven komen de schoolmeester vragen stellen die in de kern neerkomen op “What do you think we should do your holiness?”
Het gevolg is interessant, want hier doorbreekt de Dalai Lama de ontstane schoolklas-dynamiek met het simpele antwoord: “I don’t know”. Hierin schuilt misschien wel de belangrijkste les van deze dag: blijf bij jezelf. En dat is precies waarin zijne heiligheid uitblinkt. De Dalai Lama doorbreekt graag zijn eigen heiligheid. Bijvoorbeeld door zijn zetel aan te bieden aan een ander om zelf op het meest nederige stoeltje te zitten. Of door de dagvoorzitter te vragen hem af te kappen omdat hij anders maar ‘blabla’ blijft doen.
Ook neemt hij de tijd om kennis te maken met kinderen en anderen die niet frontstage zijn - personen waar de andere VIPs niet aan toekomen. Kortom, de Dalai Lama bewaart zijn menselijke humor en aandacht - ondanks de poppenkast waarin wij als publiek hem plaatsen. Die presence, niet vanuit je rol, maar vanuit je mens, is volgens mij hetgeen wat we het hardst nodig hebben en waarin we nog wat te leren hebben als we werkelijk tot onderwijs willen komen dat de hele mens aanspreekt.