Deliberate Practice: de kunst van doelbewust oefenen

Door: Theo Visser

#Inspiratie   #Publicaties   #Leuk   #Activiteiten   #Blogreeks Leren van fouten en successen  

Het is al meer dan 25 jaar geleden en ik weet het nog heel goed. Die ene dansles over de eerste drie stappen van de Engelse wals. Ik was student en had van dansen echt mijn sport gemaakt. Ik oefende vier keer in de week en deed mee aan regionale en later zelf landelijke wedstrijden. De dansschool waar ik aan verbonden was stimuleerde ons enorm. Met grote regelmaat waren er gastlessen van dansers uit de landelijke top.
 
Eén dansles is mij altijd bijgebleven. We hebben twee uur geoefend op de eerste drie passen van de Engelse Wals. Nooit geweten dat je daar twee uur mee kon vullen. Het was saai, interessant, vermoeiend en motiverend tegelijk. Een achtbaan van emoties en met een glorieus resultaat. Na deze twee uur wist ik precies hoe deze drie passen moesten voelen. Ik was getraind tot op het bot. Elke spier en elke vezel in mijn lijf wist precies of ik de pas goed of fout deed.
 
Eigenlijk was ik het al lang weer vergeten. Deze herinnering kwam echter weer spontaan naar boven bij het lezen van het idee achter Deliberate Practice.
 

Echt beter worden

Deliberate Practice is een manier van doelbewust oefenen waarbij je de nadruk legt op datgene wat je nog net niet beheerst. In zijn boek Peak: Secrets from the New Science of Expertise, legt Anders Ericsson uit hoe het precies in zijn werk gaat.
 
Het boek is een neerslag van 30 jaar wetenschappelijk onderzoek naar wat toppresteerders onderscheid van de rest. Heel lang is gedacht dat veel oefenen de sleutel was. Bekend bij veel mensen is de 10.000 uur regel van Malcolm Gladwell. Deze regel suggereert dat domweg veel oefenen de sleutel is tot succes. Een veelgenoemd voorbeeld is The Beatles die in hun Hamburgse periode de nodige podiumervaring opdeden als band, voordat ze echt doorbraken.
 
Ericsson weerlegt deze 10.000 uren regel in zijn onderzoeken. Wat hij wel onderschrijft is dat toppresteerders veel hebben geoefend. Het is zelfs een belangrijker voorspeller voor succes dan bijvoorbeeld talent. Hij toont aan dat de echte experts meer geoefend hebben dan mensen die minder goed zijn in hun discipline. De 10.000 uren regel is echter arbitrair. En het gaat uiteindelijk vooral om de manier waarop je oefent. Ervaring leidt niet automatisch tot expertise is zijn statement. Sterker nog, als je niet de principes van deliberate practice volgt, heb je geen garantie dat die vele uren je überhaupt zullen helpen om te verbeteren.
 

De kunst van Deliberate Practise

Wat zijn dan die principes van Deliberate Practice? Deliberate practice betekent bewust en weloverwogen oefenen, gericht op het ontwikkelen van een bepaalde soort expertise van hoog niveau. Je oefent vooral in jouw zone van naaste ontwikkeling. Om echt de top te bereiken is het belangrijk steeds uit jouw comfortzone te treden en een volgende stap te zetten op weg naar expertise. Dit gaat gepaard met strijd en offers. Dit vind ik ook altijd mooi zichtbaar in documentaires over topsporters. Naast het succes zijn het ook vooral verhalen over bloed, zweet en tranen.
 
Rika Schut vat de belangrijkste principes mooi samen in de Canon van het Leren. “De oefenaar geeft zichzelf opdrachten en krijgt opdrachten van de coach of trainer die voorbij het huidige niveau van beheersing gaan. De lat ligt steeds iets hoger en hij treedt daarvoor uit zijn comfortzone. Duidelijk moet zijn wat er geleerd wordt en de oefentaak sluit aan bij het niveau van de lerende. De coach of instructeur geeft feedback maar levert ook (pijnlijke) kritiek en merkt fouten op. Fouten moeten gecorrigeerd kunnen worden dus het moet mogelijk zijn om oefenhandelingen te herhalen. Ook oprechte zelfkritiek is een must.” Ik krijg hier wel een duidelijk beeld bij. Van iemand die intensief en gericht werkt aan zijn eigen ontwikkeling.
 
Samenvattend moet voor Deliberate Practice:

• duidelijk zijn wat er geleerd moet worden;
• het leerprogramma aansluiten bij het niveau van degene die leert of traint; 

• degene die oefent gemotiveerd zijn; 

• de leeropdrachten steeds iets verder gaan dan het beheerste niveau; 

• er een leraar of coach zijn die feedback geeft. 


 
Deliberate Practice is gericht oefenen op het scherpst van de snede. De principes zelf zijn eigenlijk vrij eenvoudig. De kunst is echter wel leeractiviteiten te ontwerpen die precies dat doen wat nodig is voor een volgende stap in iemands ontwikkeling. Niet te moeilijk en zeker niet te gemakkelijk.
 

Waar doe je het eigenlijk voor?

Zelf heb ik ook een aantal keren deelgenomen aan een deliberate practice oefening in mijn eigen opleiding tot coach. Het vraagt echt doorzettingsvermogen om net zo lang te oefenen tot je iets wat je moeilijk vindt onder de knie krijgt. Het vraagt een hoge mate van ambitie, motivatie en inspanning. En daar moet je wel even zin in hebben.

Ik had het erover met een collega die saxofoon speelt. Hij zij dat hij meestal eerst een half uurtje ging improviseren voordat hij echt serieus de wat moeilijkere passages ging oefenen. Even zin maken voor de echt hobbels. Ik kan me daar heel wat bij voorstellen. Echt intensief oefenen op dat wat je moeilijk vindt houd je 30 minuten, hooguit een uur vol. Het is super intensief en de beloning komt pas later. Als het eindelijk een keer wel lukt. Of als je helemaal los kunt gaan op het podium.
Deliberate Practice is dan ook niet iets wat geschikt is voor iedere leersituatie. Het is vooral zinvol als mensen echt beter willen worden. Dit kan natuurlijk op elk niveau en op elk gebied. Of het nu gaat om hardlopen, adviseren of leidinggeven. Als je beter wilt worden en daar ook wat voor wilt doen, dan kan deze aanpak je echt helpen.

Laatst had ik weer een groep deelnemers die binnenkwam met de mededeling dat ze al eens een training hadden gedaan op het gebied van leiderschap en communicatie. Met dit in het achterhoofd moet ik dan op mijn tong bijten. Beter worden gaat niet over het volgen van een training. En zelfs niet over het herhalen ervan. Het is een keuze echt even te investeren in jezelf. Dit verbeterde gevoel van competentie gaat gepaard met een hoge mate van voldoening en betekenis. En dat dit belangrijk is voor mensen, daar zijn al boeken over volgeschreven.
 

Dit is een (eerste) blog in het kader van een reeks over leren van fouten en leren van successen. Deze serie weblogs verschijnt in de aanloopt naar de FCE-onderzoekspraktijkdag op 22 april 2016.