De kracht van verhalen

Door: Martijn van Ooijen

#Blogreeks Verhalend veranderen   #Inspiratie  

Kortgeleden verscheen de Netflix serie 'When they see us'; een serie over een rechtszaak uit 1989. Na het uitbrengen van de serie worden meerdere kopstukken uit de zaak, zoals een Amerikaanse officier van justitie, alsnog ter verantwoording geroepen. Hoe kan dat en waarom nu? Een nieuwsbericht uit de Volkskrant over deze serie laat goed zien wat de kracht van verhalen is. In deze blog koppelen we het nieuwsbericht aan onze inzichten over Verhalen(d) Veranderen.

De serie gaat in op een bekende thematiek, namelijk die van de verkeerde veroordeling; een dankbaar script voor films en series. In dit geval gaat het om vijf zwarte tieners die jaren geleden door een rechter vrijgepleit zijn van hun onterechte straf voor een seksueel misdrijf. De vijf ontvingen een schadevergoeding. De serie benadrukt hoe vooringenomenheid en racistische motieven bijdragen aan een veroordeling, zonder dat er afdoende bewijslast is.

“Dertig jaar na de beruchte zaak worden de hoofdrolspelers dus alsnog op het matje geroepen. Er is geen nieuwe informatie, er is geen nieuw bewijs, er is geen verrassend nieuw perspectief op de zaak, maar er zijn wel nieuwe consequenties” (bron: De Volkskrant)

Drama en documentaire

De kracht van deze versie van het verhaal wordt duidelijk als je bedenkt dat er in 2012 een documentaire verscheen die het verhaal ook al vrij gedetailleerd en levensecht in beeld bracht. In die documentaire zie je interviews met de vijf jongeren en worden stukken uit de rechtszaak bestudeerd. In de tijd dat die documentaire uitkwam werd ook het ontslag van kopstukken geëist, maar toen gebeurde er niets. De Netflix-serie van 2019 kiest een meer dramatische insteek die in het huidige tijdperk veel meer impact heeft. De maker zet de kopstukken van politie en aanklager namelijk neer als mensen die moedwillig de verkeerde mensen opsluiten. En dat zet je als kijker aan het denken. De documentaire besteedde bijvoorbeeld ook aandacht aan de tunnelvisie en van de politie en de gemaakte fouten. Het maakt uit of je zegt dat iemand zijn werk niet goed doet, of dat hij dat moedwillig niet goed doet.

Held versus schurk

In verhalen heb je vaak helden en schurken. Afhankelijk van de verteller worden ze met nuance of juist in extremen neergezet. In de huidige tijd zie je momenteel vaak verhaaltechnieken zoals framing en zwartmaken: elk probleem heeft dan een ultieme schurk die “het gedaan heeft”. We versimpelen een gelaagd verhaal omdat het dan makkelijker te vertellen is. In het huidige mediaklimaat in de VS is er veel aandacht voor sluimerend en institutioneel racisme en dan slaat een verhaal als dit in als een bom. En daarbij: Netflix met zijn miljoenen abonnees en de bekende sociale media kunnen de boodschap ook nog eens enorm versterken.

Rijkdom of rumoer?

En daar raakt dit nieuwsbericht onze professie als veranderaars. In ons werk in organisaties zien we hoe belangrijk de verhalen over verandering zijn. Hoe sommige harde verhalen ‘van buiten’ over de organisatie interne (verander)processen raken. Het beïnvloedt de gesprekken in organisaties. Terwijl er binnen ook al zoveel verschillende verhalen te vinden zijn over waar men staat en waar men naartoe wil.

Je kunt deze verhalen enkel zien als rumoer, maar ook als een enorme rijkdom als ze productief gemaakt kunnen worden. Dat vraagt echter om veranderprofessionals die weten hoe je naar de verschillende verhalen kunt kijken en hoe je betrokkenen kunt helpen de eigen en andermans verhalen te onderzoeken. We schrijven erover in onze publicatie: 'Een veelheid aan verhalen, rijkdom of rumoer?'. Ben je geïnteresseerd? In de herfst starten we met de tweede editie van de leergang Verhalen(d) Veranderen.

Bronnen

• https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/waarom-amerika-door-when-they-see-us-eindelijk-afrekent-met-racisme-van-30-jaar-geleden~bcb7288b/
• https://www.kessels-smit.in/en/een-veelheid-aan-verhalen-rijkdom-of-rumoer
• https://www.corporate-education.com/leergang/verhalend-veranderen/