Appreciative Inquiry en de kracht van vragen

Door: Joeri Kabalt

#Inspiratie   #Leuk   #Blogreeks Appreciative Inquiry  

Vragen zijn binnen het denken van Appreciative Inquiry essentieel. De vragen die we onszelf stellen - als persoon of als systeem - bepalen immers de richting waar we ons naartoe bewegen. Wat voor soort vragen helpen dan om beweging in de gewenste richting te faciliteren?

Vragen maken als vakmanschap

Laatst hoorde ik een anekdote over David Cooperrider, een van de grondleggers van Appreciative Inquiry, die drie maanden had nagedacht over een openingsvraag om religieuze leiders van over de hele wereld met elkaar in gesprek te laten gaan. De vraag die hij hen vervolgens meegaf was als volgt: 'Kun je me iets vertellen over het moment waarop je wist dat je je leven in dienst wilde stellen van religie?'. Typisch voor een Appreciative Inquiry proces is dat Cooperrider deze vraag niet zelf stelt, maar dat hij mensen hierover met elkaar in gesprek laat gaan. Het vakmanschap van een Appreciative Inquiry practitioner zit hem juist in het van tevoren nadenken over net die vraag die iets in beweging gaat zetten - om vervolgens degenen die deze vraag raakt daarover in gesprek te laten gaan.

Generatieve vragen

Gervase Bushe en Ron Fry hebben het in deze context ook wel over 'generatieve vragen'. Volgens hen hebben deze vragen vier eigenschappen, die ook alle vier zijn terug te vinden in de bovenstaande vraag van Cooperrider:

• de vraag zorgt voor het creëren van een verbinding tussen de mensen die over de vraag in gesprek zijn;
• de vraag is verrassend;
• de vraag raakt niet alleen het hoofd, maar ook iets diepers;
• de vraag zorgt voor een shift in denken of perspectiefwisseling.

Met deze vier eigenschappen bij de hand kun je zelf ook aan de slag met het maken van generatieve vragen. Iets wat nog behoorlijk lastig is. Het hoeft niet altijd drie maanden te duren voor je de juiste vraag te pakken hebt, maar het gebeurt mij regelmatig dat ik een aantal dagen met een potentiele vraag rondloop en er verder op zit te puzzelen.

Vragen stellen in het moment

Natuurlijk kunnen we niet over alle vragen zo lang nadenken. En zijn er ook juist situaties waarin je in het moment bedenkt welke vraag je wilt gaan stellen. Uit nieuwsgierigheid of oprechte interesse of omdat je denkt dat juist die vraag een groep mensen verder gaat helpen. Dit is bijna weer een ander soort vakmanschap, waarbij het veel meer gaat over het aanvoelen van wat er op dit moment nodig is en de kunst om daar een vraag bij te formuleren. Het helpt in ieder geval om je bewust te zijn van de verschillende mogelijkheden die je hierin hebt en wat het effect is van een bepaalde vraag. Zo heb je natuurlijk het onderscheid tussen open en gesloten vragen. Of suggestieve vragen. Maar je zou ook onderscheid kunnen maken tussen:

• nieuwsgierige vragen (Bijvoorbeeld: Ik ben echt benieuwd hoe jullie dat nou doen, kun je me daar meer over vertellen?)
• confronterende vragen (Bijvoorbeeld: Wat maakt nou dat je hier iets ander doet dan je zegt?)
• waarderende vragen (Bijvoorbeeld: Wat maakt nou dat het jou lukte om dit voor elkaar te krijgen?)
• actiegerichte vragen (Bijvoorbeeld: Wat ga je dan als eerste doen?)
• .....

Vraag en antwoord?

Bij Appreciative Inquiry is het stellen van de vraag minstens net zo belangrijk als het verkrijgen van antwoorden. Je zou zelfs kunnen zeggen dat het niet zozeer gaat om de zoektocht naar 'het antwoord', maar meer over een onderzoekende manier van werken en denken, waar het continue stellen van vragen een essentieel onderdeel van is. Het Engelse woord 'inquiry' dekt die lading mooi. Dit kan zowel een meer persoonlijk onderzoek zijn als een onderzoek van een groter systeem. De kunst is om die vraag bij je te dragen, ermee te spelen en te experimenteren. Of in de woorden van de dichter Reiner Maria Rilke:

“Don't search for the answers, which could not be given to you now, because you would not be able to live them. And the point is to live everything. Live the questions now. Perhaps then, someday far in the future, you will gradually, without even noticing it, live your way into the answer.”