In 2009 verscheen Homo Zappiens: opgroeien, leven en werken in een digitaal tijdperk. Een lezenswaardig boek van Wim Veen waarmee hij een nieuw begrip in Nederland introduceert. Hij laat in dit boek zien dat in bijna alle sectoren van onze samenleving jonge homo zappiens binnendringen. Zij zijn een inspiratiebron voor oudere generaties en lijken al voorbereid te zijn op nieuwe organisatievormen, bedrijfsmodellen en alternatieve vormen van waardecreatie. Wim Veen gaat in dit boek onder andere in op de vraag hoe de homo zappiens leert en wat dit betekent voor het onderwijs. Een aanrader voor iedereen die jonge mensen ondersteunt bij het leren.
Waar je homo zappiens aan herkent
Voor homo zappiens voelt technologie als een tweede huid. Het gebruik ervan is nauwelijks meer een bewust proces, zo vanzelfsprekend is het. En met het gebruik van nieuwe media is homo zappiens eraan gewend geraakt dat daarin altijd sprake is van tweewegcommunicatie en interactiviteit. Ze zijn gewend om er meerdere identiteiten op na te houden en leren hierdoor vroeg omgaan met het experimenteren met verschillende rollen. Homo zappiens communiceert in beelden. Plaatjes zijn een essentiële informatiebron, in plaats van alleen een illustratie bij een tekst. Homo zappiens (m/v) weet dat je in netwerken leeft, dat je daarin veel deelt en samenwerkt om tot nieuwe en unieke resultaten te komen. Hij is intrinsiek gemotiveerd en stort zich vol overgave op projecten die hij zelf kiest omdat hij erin geïnteresseerd is.
Waar ze steeds beter in (willen) worden
Homo zappiens concentreert zich op de ontwikkeling van bekwaamheden om te functioneren in de huidige maatschappij:
- Spelen. Ze oefenen in het oplossen van problemen op een manier waarbij je mag falen en fouten maken omdat je daarvan leert. Zoals in computerspellen.
- Modelleren. Tijdens het spelen ontwikkelt homo zappiens hypothesen over hoe bepaalde onderdelen in het spel werken. Hij test deze en leert daarvan over de gevolgen en aannames van beslissingen of keuzes. Door een complexe realiteit te structureren in een model, ontwikkel je sneller inzicht in nieuwe situaties.
- Prosumeren. Aan alles wat ze downloaden of afkijken voegt homo zappiens een eigen geur, kleur of smaak toe om het vervolgens weer te delen met anderen. Consumeren en produceren gaan hand in hand.
- Multitasken. Homo zappiens ontwikkelt strategieën om vele informatiestromen tegelijk te beheren en daaruit te selecteren wat op dat moment relevant is.
- Netwerken. Het gaat hierbij om samenwerken en in interactie samen nieuwe kennis ontwikkelen.
Hoe help je homo zappiens te leren?
In het hoofdstuk Onderwijs 2.0 presenteert Veen zeven principes voor effectief leren. De principes bieden houvast en inspiratie bij de vormgeving van leeromgevingen voor homo zappiens, bijvoorbeeld in het toekomstige onderwijs.
- Vertrouwen – de kunst van het loslaten
Vertrouw erop dat studenten kunnen en willen leren.
- Uitdaging – de weg van complexe problemen
Leersituaties zijn uitdagend als ze complex zijn en studenten actief moeten zoeken naar oplossingen van problemen. Een game bijvoorbeeld daagt uit tot het leveren van een prestatie.
- Zelfsturing – de mogelijkheid van individuele leerpaden
Geef studenten controle over alle fasen van hun leercyclus: oriëntatie, planning, uitvoering en evaluatie. Ze zijn gewend deze fasen te beheren en er eigenaar van te zijn, want dat doen ze in games ook.
- Relevantie – de weg van inhouden en werkvormen die ertoe doen
Laat studenten leren in authentieke, herkenbare situaties waarin ze de leerinhoud kunnen toepassen.
- Immersie – de ervaring van onderdompeling
Zorg ervoor dat studenten ondergedompeld zijn in de beroepspraktijk. Daar leren ze het meest van. Wacht hiermee niet tot de laatste studiejaren (alsof het een gunst is), maar maak het een rode draad in de opleiding vanaf de start.
- Passie en talenten – de sturing op sterke kanten
Dit is de belangrijkste sleutel tot motivatie en tot leren. Emoties bewegen studenten een grenzeloze inzet te leveren en te excelleren in een onderwerp of vak. Ze zijn gepassioneerd over iets wat ze goed kunnen, en kunnen iets goed waar ze een passie voor hebben.
Meer lezen? Je kunt het boek hier bestellen.
Of kijk naar de slideshow van Wim Veen.