Het Nieuwe Werken, Kenniswerk 2.0. en Organisatie 2.0 zijn ontwikkelingen waar veel van verwacht wordt. Het idee om social media in te zetten om organisaties en hun kenniswerk vorm te geven krijgt steeds meer aandacht. Dat zie je bijvoorbeeld aan het aantal studiedagen en workshops die georganiseerd worden rond het thema, maar ook aan het aantal management- en HRD-boeken die de magische woorden ‘social media’ dragen. Ik vind dit allemaal schitterend omdat ik er in geloof dat social media ons nu al heel veel te bieden hebben, en dat het in de toekomst alleen maar zal toenemen. Zelfs op die manier dat we er op een bepaald moment niet meer gaan onderuit komen om ze ook echt in te bedden in de manier waarop we ons werk vorm geven.
Waar ik dan enorm nieuwsgierig naar ben, is welke principes je vandaag op deze populaire social media ziet, ervan uitgaande dat het dezelfde – of althans soortgelijke – principes zijn die kenniswerk en onze organisaties van morgen gaan vormgeven. Ik doe hier even een poging enkele van hen op een rijtje te zetten, zonder daarbij exhaustief te zijn.
Radicale Transparantie
Sites als Wikileaks confronteren ons met de onbeperkte kopieerbaarheid van digitale informatie. Doordat informatie zo gemakkelijk te kopiëren is, is het onmogelijk om uitlekken van informatie te voorkomen. Als een document op het internet staat kan het met de snelheid van het licht de wereld rond gaan en daarna is het niet meer te vernietigen: het is overal. Geheimhouding van (digitale) informatie en kennis is daardoor een illusie.
Daarbij: wordt kennis niet alleen waardevoller als je het ook open met elkaar kan delen? Ik merk zelf dat ik het fantastisch vind om mijn kennis te delen met anderen, om op die manier weer gevoed te worden met hun kennis. Ik vind het fijn om te weten waar mijn collega’s aan het werk zijn en met wie ze dat doen. Dat zou betekenen dat kenniswerk een radicale transparantie vraagt, en net daar is social media enorm geschikt voor. Maar wat betekent dit voor leidinggeven in de toekomst? Dien je dan als manager transparant te zijn over alles? Of beter, hebben wij geen nood aan een ander concept van leiderschap?
Gebrek aan Controle
Een ander fantastisch principe binnen social media is het gebrek aan controle, althans, op de manier waarop wij controle kennen. Er is geen directeur op twitter die controleert of je A wel mag zeggen en B niet. Er is geen manager op facebook die bepaalt of je vrienden mag worden met die persoon. En er is al helemaal geen communicatieverantwoordelijke die op youtube filmpjes censureert omdat ze niet goed voor je zijn. Er is wel een hele community die je zal aanspreken als je dingen doet die voor hen niet door de beugel kunnen, zoals bijvoorbeeld iemand openlijk zwart maken op een bepaalde facebook-pagina (kijk maar wat in België gebeurde met de deelname van Linda De Win aan ‘de slimste mens ter wereld’ of de vrolijke burgeroorlog van de twitterende cabaretier Youp van ’t Hek die een stevige impact had op het online sentiment van t-mobile).
Sterker nog: op het moment dat er een soort van controle optreedt, is social media in staat ‘slimme’ manieren te vinden om deze te omzeilen. Zo komen er vandaag massaal ouders op facebook waardoor er een soort controlemechanisme ontstaat om hun kinderen in het oog te houden op het grote sociale netwerk. Dan zie je jongeren massaal naar andere netwerkplatformen vluchten (vb. netlog) om aan de controle van hun ouders te ontkomen.
Wat betekent dit dan voor organisaties? Deze jongeren die zich nu onttrekken van controle, stromen morgen in op de arbeidsmarkt en in onze organisaties. Wat doen ze als ze zich op hun werk gecontroleerd voelen? Lopen ze dan ook weg? Wat betekent dit dan voor hoe we ‘controle’ en ‘sturing’ in het kenniswerk van morgen vormgeven? Of zoals al eerder betoogd: kennis valt niet te managen.
Facebook en Twitter als connector
Facebook en Twitter slagen erin om authentieke personen op een waardevolle manier met elkaar in contact te brengen, opdat er wederzijdse beïnvloeding en kennisdeling ontstaat. Ze voorzien daarbij niet meer dan de condities waarbinnen dit netwerken en kennisdelen kan plaatsvinden. Gebruikers posten vanuit hun eigen passie, talent en authenticiteit voor hen waardevolle kennis op deze platformen. Daarbij gaan ze vanuit hun eigen motivatie en zelfsturing aan de slag met alles wat ze tegenkomen of wat hen wordt doorgestuurd. Social media doet daarin niets meer dan de condities scheppen. Betekent dit dat we als organisaties van morgen dan ook niet meer moeten doen dan condities te scheppen waarin kenniswerk kan plaats vinden? Condities waarin kenniswerkers vanuit passie en autonomie kunnen samenwerken vanuit wederzijdse aantrekkelijk om op die manier kennisproductieve processen weer te geven? Daar lijkt het wel op! En daar kan social media ons enorm in helpen.
Als je het zo bekijkt, is social media meer dan alleen maar een bundel aan interessante en uiterst bruikbare tools. Ze spreken ons echt aan op de principes en uitgangspunten van waaruit wij vandaag organisaties vorm geven. Dat maakt het spannend en tegelijkertijd ook een enorme uitdaging. Een uitdaging die ik de komende 4 jaar graag wil onderzoeken in mijn promotie-onderzoek. Via http://www.nielvanmeeuwen.be kun je alvast vanop de eerste lijn volgen.