Cette page n'est pas disponible en français - Vue en Néerlandais:
“Wij mensen zijn ten diepste narratieve wezens. Om onszelf, de anderen en de wereld te begrijpen vertellen we verhalen. Dat doen we de hele tijd, over kleine en grote gebeurtenissen.” Deze uitspraak van de filosoof Ricoeur herken ik. Soms zijn het verhalen over het leven van alledag, soms zijn ze magisch.
In de Intermezzeau* reeks “taal voor verhaal” zijn we op zoek naar de diverse manieren waarop mensen hun verhaal kunnen vertellen. Deze keer verkennen we muziek. Wim Cops maakte op zijn 15de een afspraak met zijn ouders: een gitaar in ruil voor goede studiepunten op school. Die punten kwamen er, daar zorgde Wim voor ook al vond hij het schoolwerk lastig. Intussen is hij 45, professioneel Flamencogitarist, studeert en oefent nog dagelijks op zijn techniek, schrijft muziek en werkt aan voorstellingen met zijn Gezelschap Alma de Lágrimas.
Met een zevenkoppig groepje zijn we benieuwd naar hoe Wim met muziek uiting geeft aan wat hij meemaakt en beleeft, en ook naar de ervaringen van elk van de gasten op dat gebied. De ruimte vult zich meteen met vloeiende klanken en zachte ‘tikkelingen’ uit Wims gitaar. Een mooier welkom kunnen we ons niet wensen.
Muziek vangt verhalen
Als start van het gesprek leg ik iedereen de volgende vragen voor:
- Wat is een muziekstuk of lied dat een bijzondere betekenis voor je heeft?
- Kun je ons meenemen naar een moment of situatie waarin muziek voor jou echt een verschil gemaakt heeft?
Daarbij de uitnodiging om ieder verhaal te vertellen met alle mogelijke geuren, kleuren en klanken: waar was je, met wie, wat deed je, voelde je … Ik leerde van narratief coach Chené Swart ooit dat het expliciet maken van deze dingen mensen helpt om van een gebeurtenis een verhaal te kunnen maken en als het ware opnieuw in of dichtbij de beleving te komen. Als poortje naar weer nieuwe en diepere betekenis. Mensen vinden zo een onverwacht spiegeltje waarin ze zichzelf scherper zien. Bovendien werken zintuiglijk ‘rijke’ verhalen aanstekelijk: er komen ook bij anderen weer onder het stof geraakte herinneringen naar boven, je kunt je elkaars verhaal makkelijker voorstellen, mensen gaan daardoor eerder verder bouwen en er ontstaat in een mum van tijd een sfeer van verbondenheid.
De verhalen zijn stuk voor stuk mooi. Dankzij Spotify en een handige zoeker luisteren we telkens naar een fragment van ieders favoriete stuk. Dirk van Esbroeck komt voorbij, als verhalenverteller die een deelnemer ooit inspireerde om te beginnen met Spaanse les. Een ander ging uit pure liefde met zijn partner mee naar een concert van Iris Dement in Texas, waar hij haar “Our Town” hoorde zingen. Ze raakte hem in iets rauws, melancholisch en hij is sindsdien fan. Francis Cabrel zingt in La Corida over de stier die vóór het betreden van de arena zijn gedachten deelt en dit maakte bij een beeldvoeler in de groep een heel verhaal los. Leonard Cohen die een diepe snaar van gevoel raakt. Het opgaan in de prélude van Bach. De tienerkinderen van een moeder in de groep maakten ooit een eigen compositie voor het afscheid van hun oma, omdat hun verdriet te groot voor woorden was. En zevenjarige Stella, jongste Intermezzeaubezoekster tot nu toe, geeft spontaan aan dat ze vooral vrolijk wordt van: doedelzakmuziek! Ook hier luisteren we even naar en ja, het werkt blijmakend.
Het verhaal van Wim
Zo komen we aan bij Wim. Voor hem vertelt muziek altijd een verhaal. Gebeurtenissen en de daarbij horende emoties vinden voor hem hun weg in een koor van snaren en balken vol noten. Tussen de slimme zet waarmee hij in het bezit kwam van een gitaar en zijn afstuderen in Rotterdam bij Grootmeester Paco Peña zaten nog een paar stappen. Omdat het echt niet ging op de middelbare school zocht Wim een leercontractplek. Zo kwam hij als gitaarbouwer in een muziekzaak terecht. De hele dag mocht hij alle gitaren bespelen en verzorgen en klanten verder helpen. Ook al was hij in die tijd vooral fan van heavy metal en dus van rockgitaar, koos hij daarna de opleiding Klassiek Gitaar in Antwerpen, vooral omwille van de moeilijke en uitdagende techniek die hij onder de knie wilde krijgen. Hij kon er niet meteen zijn eigen kleur in vinden. Op zijn werkplek van toen, het JnR Music Center, werd hij voorgesteld aan een Flamenco-gitarist. Deze muziek raakte meteen. Hij verzamelde zoveel mogelijk informatie over Flamenco, volgde lessen in Spanje en oefende verbeten. Op een dag trok hij naar het Conservatorium van Rotterdam – om meer te weten te komen over de Flamenco opleiding die men daar verzorgde. Toevallig vonden die dag ingangsexamens plaats en zo kwam het dat hij - onvoorbereid - speelde voor Paco Peña, de autoriteit in Flamencogitaar. Hij mocht beginnen studeerde na zes jaar af.
De schaduw
Wim vertelt over zijn passie, het vinden van zijn klank en het realiseren van zijn droom. En… er komt ook een schaduwkant aan bod. Zo’n zes jaar geleden deed één vinger van zijn rechterhand niet meer wat Wim wilde. Er werd focale dystonie gediagnosticeerd, een psychomotorische aandoening die vaker voorkomt bij muzikanten. Een gevolg van het vele oefenen van de fijne motoriek. Met de verbetenheid die hem kenmerkt past Wim zijn techniek aan. Hij speelt als het ware om de stoornis heen. Heel af en toe verdwijnt deze even, zoals begin dit jaar toen hij ineens weer vrijuit 8 uur per dag kon spelen. Na vier weken was de stoornis echter terug. Dit stuk van Wims verhaal brengt bij ons een mooi gesprek op gang over aanpassingsvermogen van mensen. En ook over hoe moeilijk het is om daarover in de (muziek)wereld te spreken. De angst die heerst om uit de concertboot te vallen.
Eenvoud
We ronden af met ieders beleving van de ontmoeting. Over hoe belangrijk muziek is als ‘taal voor verhaal’. Hoe het openend en verbindend een ingang kan geven tot fijne ontmoetingen en gesprekken. Als ik dit zo schrijf, voel ik opnieuw verwondering: hoe eenvoudig kan het zijn? In een Intermezzeau moet niks. Geen ingewikkeldheid, geen complexiteit die aandacht vraagt. Gewoon. Warm en menselijk. Het raakt me telkens dat het zo kan: met elkaar uiting geven aan wat je meemaakt en bezighoudt in het leven in een taal die bij je past. Zo ontstaan er vertellingen die gaandeweg verder vloeien, groeien, zich vullend van kleuren en klanken in ontmoetingen onderweg. Zo vormt zich een completer verhaal, waarin luisteren en vertellen ook zonder woorden hand in hand kunnen gaan.
*Over Intermezzeau
Lieve Scheepers organiseert in haar ontmoetingsruimte Plateau regelmatig een ‘Intermezzeau’: een kort en krachtig ontmoetingsmoment rond een bepaald thema. Telkens met een inspirerende gast en gezellig omkaderd. Open voor iedereen die het fijn vindt om met anderen in gesprek te gaan en mee te denken over een idee, een vraag, een verhaal dat de gast brengt. Na juwelen en tattoos, was dit de derde bijeenkomst in de reeks 'taal voor verhaal', waarin we op zoek zijn naar bijzondere manieren om je verhaal te vertellen.