Cette page n'est pas disponible en français - Vue en Néerlandais:
Hoe ontwerp je een leertraject om wijkmanagers en coaches optimaal te laten samenwerken in de kinderopvang? Wat is er voor nodig onderwijsondersteuners van zieke leerlingen te bewegen om meer ICT-hulpmiddelen in te zetten? Dit is een zomaar een greep uit de vragen waar een ontwerper van leertrajecten voor kan komen te staan. Het Ontwerpboek biedt inspiratie voor de aanpak van dergelijke vragen. Hoogste tijd dus om met de inzichten uit het boek aan de slag te gaan!
Op een warme zomerdag verzamelt zich een groep ontwerpers uit allerlei organisaties op de zolder van Maliebaan 45 voor een FCE workshop. Aan de hand van de leer- en ontwerpprincipes uit het Ontwerpboek buigen we ons over ontwerpvraagstukken uit het werk van een aantal van hen.
Ontwerpprincipes: persoonlijk of universeel?
In het Ontwerpboek benoemen de schrijvers leer- en ontwerpprincipes van waaruit zij werken. Ook ontwerpers uit andere disciplines, zoals een architect en industrieel ontwerper, hebben dit gedaan. In de epiloog van het Ontwerpboek vraagt Joseph Kessels zich af of ontwerpers zich bij hun keuze van principes en in hun aanpak laten leiden door de vraag en de cultuur van de organisatie, of dat een ontwerp toch vooral bepaald wordt door persoonlijke voorkeuren van de ontwerper.
Met deze workshop doen we een experiment dat op deze vraag voortbouwt. Wat gebeurt er als we één ontwerpvraagstuk vanuit verschillende, vooraf bepaalde, ontwerpprincipes benaderen?
Pim-pam-pet
Wie kent het niet, het geluidje van de pim-pam-pet-draaischijf? Dit geluid klonk regelmatig tijdens de warme middag. Elke letter op de schijf staat voor een ander leerprincipe. Wie een letter draait gaat werken met de leer- en ontwerpprincipes die daarachter schuil gaan. Die principes passen we toe op de vraag: “Hoe ontwerp ik een leertraject advies- en communicatievaardigheden voor juridisch adviseurs in een veranderende context?”
Eén groep draait de letter ‘P’ en gaat op pad met het leerprincipe ‘Je leert als je verantwoordelijkheid moet nemen en het dus niet vrijblijvend is’. Hierbij horen ontwerpprincipes als: ‘de lerende als medevormgever’, en ‘leren en presteren verbinden’. Bij de andere groep stopt het draaischijfje bij ‘H’ en dat betekent: 'Leren doe je rondom een urgent vraagstuk'. Gewapend met deze principes gaan de ontwerpers aan de slag.
Principes werken …
Na een dik half uur zijn we natuurlijk benieuwd of de producten verschillen. De ene groep ontwerpers constateert tevreden dat het principe ‘leren en presteren verbinden’ een mooie uitwerking heeft gekregen. De juridisch adviseurs die het leertraject van groep-’P’ doorlopen, laten aan het eind hun adviesvaardigheden zien in een proeve van bekwaamheid. Leren en presteren verbonden.
En de ‘H’-groep maakt een ontwerp dat voor een groot deel bestaat uit het zoeken naar oplossingen voor de zaken die nu lastig zijn in het juridisch advieswerk.
De ontwerpprincipes lijken te werken!
… maar impliciete principes steken ook de kop op
Nadere bestudering van het ontwerp leert ook iets anders: de ontwerpers van de ‘P’-groep hebben onbewust ook nog een ander principe gebruikt. Hun ontwerp gaat ervan uit dat lerenden moeten toewerken naar het profiel van de ideale adviseur. Een nulmeting bij de start van het traject maakt duidelijk waar mensen staan in hun ontwikkeling. Vervolgens is het leren erop gericht geconstateerde tekorten weg te werken.
De groep realiseert zich dat dit ontwerp is gestoeld op de opvatting dat leren vooral bestaat uit het wegwerken van tekorten (gap-denken). Dit impliciete leerprincipe kleurt hun ontwerp sterk. De groep besluit daarop om te werken vanuit een andere gedachte: een leertraject ondersteunt mensen om hun talenten te ontwikkelen. En dan ontstaat een ander ontwerp. We leren hieruit dat tijdens het ontwerpen allerlei impliciete opvattingen 'meedoen'. Ook als we onszelf bewust beperken tot één vooraf bepaald principe.
Binnen de grenzen zijn de mogelijkheden net zo onbeperkt als daarbuiten (Jules Deelder)
Is werken vanuit één principe beperkend? Het antwoord daarop is, in elk geval vanmiddag: “Nee”. Tijdens deze workshop ontdekken we dat er binnen de grenzen oneindig veel mogelijkheden zijn en dat kaders de creativiteit juist aanwakkeren. Daarnaast houdt het je scherp om vanuit één principe te denken.
Dat onbeperkte leunt grotendeels op samenwerking; ook bij het ontwerpen levert dat veel op. Het is mooi te zien dat het leerprincipe ‘leren doe je samen’ zichzelf weer dubbel en dwars bewees. In korte tijd ontstaat een schat van ideeën rondom elk ingebracht vraagstuk!
Pim-pam-pet opbrengsten
Wat we meenemen uit deze workshop is, dat het goed werkt om bewust te experimenteren met verschillende principes. Hoe zou je ontwerp worden als je het volgens een principe ‘Q’ inricht? En hoe ziet het eruit als je principe ‘L’ als vertrekpunt neemt? Vanuit meerdere principes ontwerpen levert meer en nieuwe ontwerpideeën op. En het helpt daarbij om jezelf te dwingen om uit je comfortzone te treden, om niet alledaagse principes te kiezen, en dus zelf als ontwerper ook te leren.
Dat smaakt naar meer. Draaien maar!