Fysieke veiligheid is voor veel bedrijven een speerpunt: “We willen dat iedereen aan het eind van de werkdag gezond weer naar huis kan!” is een veel gehoorde uitspraak. Voor ons werk in veiligheidsprojecten gebruiken we (onder andere) een set aan instrumenten. Deze helpen om de fysieke veiligheid in een bedrijf te onderzoeken, te bespreken en waar nodig te verbeteren.
De tools leunen op twee uitgangspunten:
- Als je veiligheid wilt vergroten, moet het vakmanschap van mensen op de werkvloer een volwaardige plaats krijgen .
- Juist in het ruimte geven aan vakmanschap is de rol van leidinggevenden cruciaal
Deze tools helpen, vanuit die principes, om samen te werken aan een stevige veiligheidscultuur.
Op deze pagina vind je de volgende tools:
- De veiligheidscultuurladder: Hearts & Minds
- De veiligheidsdriehoek: Techniek-Procedures-Gedrag (TPG)
- Driehoek van Heinrich en het belang van melden
- Drift into failure
- Het Start-Werk-Overleg
- Leren van (bijna-)ongevallen
- Overtuigingen en invloed op veiligheid
- Aanspreken op veiligheid
De veiligheidscultuurladder: Hearts & Minds
Hearts & Minds is een model dat onderscheid maakt in vijf veiligheidsculturen die gevormd worden door overtuigingen en opvattingen die binnen een organisatie leven ten aanzien van veiligheid. Hoe verder je de veiligheidscultuurladder op gaat hoe veiliger jouw organisatie werkt. Dit model kan je helpen om te herkennen waar je zelf staat en waar jouw collega’s staan.
De veiligheidsdriehoek: Techniek-Procedures-Gedrag (TPG)
Veiligheidsvraagstukken (en veiligheidsincidenten) kun je vanuit een aantal niveaus bekijken. Elk van de niveaus zegt iets over een deel van het complexe geheel dat veiligheid is. De niveaus zijn te plaatsen in een driehoek. In die driehoek wordt de spits gevormd door de ‘techniek’ en de basis door ‘aannames, overtuigingen en gedrag’. In elk van de delen van de driehoek kun je vooruitgang boeken.
Driehoek van Heinrich en het belang van melden
Vaak weten leidinggevenden in bouwbedrijven niet dat er incidenten plaatsvinden op hun eigen bouwplaatsen. Er gebeuren op bouwplaatsen heel veel (bijna-)ongevallen waarover niet wordt verteld. De driehoek van Heinrich helpt om te zien hoe ongevallen en bijna-ongevallen met elkaar in verband staan. De vraag is hoe mensen gaan begrijpen wat incidenten zijn en welke het waard zijn om te melden. Vragen stellen helpt dan. Door deze vragen krijg jij meer zicht op wat er gebeurt en creëer je bewustwording bij anderen.
Drift into failure
Een bekend fenomeen bij het ontstaan van ongevallen is het zogenaamde ‘drift into failure’, vrij te vertalen als ‘afdrijven naar een ongeval’. De kern van dit vaak voorkomende patroon, is een langzame vervaging van de norm. Het model drift into failure is een manier om te laten zien hoe belangrijk het is om te zien waar dingen nog net goed gaan terwijl er al van de norm wordt afgeweken. Dat geeft het vermogen om te leren van bijna-ongevallen en gevaarlijke situaties.
Het Start-Werk-Overleg
Voor het inventariseren van risico’s in projecten gebruiken bouwers vaak de Risico Inventarisatie en Evaluatie; de zogenaamde RI&E. We zien een aantal nadelen aan het vooraf inventariseren van de veiligheidsrisico’s zoals dat nu gebeurt. Om specifieke risico’s in kaart te brengen, met de juiste mensen op het juiste moment, kun je ook een Start-Werk-Overleg (SWO) invoeren. Een SWO is een op veel plaatsen, in de bouw maar ook elders, gebruikt instrument. Het wordt ook wel ‘dagstart’ genoemd.
Leren van (bijna-)ongevallen
De driehoek TPG leert dat je (bijna-)ongevallen kunt bekijken op drie verschillende niveaus: techniek, procedures en gedrag/overtuigingen/aannames. Bij elk van die niveaus horen verschillende vragen. Het blijkt dat veel ongevalsanalyses blijven steken op het niveau van techniek (‘Er ontbreekt een veiligheidspal aan deze machine’) of procedures (‘De medewerker hield zich niet aan de richtlijn voor het gebruik van verreikers’). Dat kunnen belangrijke bevindingen zijn maar vaak zit er achter die techniek en procedures iets niet goed op het vlak van gedrag, overtuigingen of aannames. Een goede analyse van een incident neemt dat niveau ook mee. Een simpele maar doeltreffende manier om bij ongevalsanalyses terecht te komen op het niveau van gedrag en overtuigingen, is ‘5 x Waarom?’.
Overtuigingen en invloed op veiligheid
Ons gedrag wordt gestuurd door de overtuigingen die we in een bepaalde situatie hebben. Vaak weten we van onszelf niet welke overtuigingen we hebben en hoe die ons gedrag sturen. We zijn ons er niet van bewust. Stel je zelf eens de volgende vraag: Waar sta ik voor als het gaat over veiligheid?
Aanspreken op veiligheid
Je reageert in allerlei situaties (dus ook in situaties waarin je iemand wilt aanspreken op bijvoorbeeld onveilig gedrag) vanuit drie mogelijke rollen of ‘posities’: ouder, volwassene, kind. Als je iemand in het werk nèt op de verkeerde manier aanspreekt op onveilig gedrag, loop je het gevaar dat je hem in de Kind-positie dwingt en dat roept soms negatieve emoties op.
Meer weten over veilig werken?
In de afgelopen jaren hebben we in veel projecten een aanpak ontwikkeld die veiligheidscultuur en veiligheidsleiderschap centraal stelt.