Cette page n'est pas disponible en français - Vue en Néerlandais:
Donderdagmiddag 24 september verdedigde onze collega Suzanne Verdonschot haar proefschrift 'Learning to Innovate'. Een mooie bekroning van een spannend onderzoeksproces in de praktijk van innovatie. Het gaat Suzanne niet om spectaculaire Eureka-oplossingen in R&D labs. Maar juist om de vernieuwing die plaatsvindt op de werkvloer. Een groot deel van haar onderzoek vond bijvoorbeeld plaats in de proeftuinen van Habiforum, waar men op zoek is naar innovatieve oplossingen voor meervoudig ruimtegebruik in Nederland. Praktisch en tastbaar.
In haar 'lekenpraatje' voorafgaand aan de eigenlijke verdediging legt Suzanne uit waarom ze het onderzoek begonnen is: 'Ik was nieuwsgierig hoe vernieuwing in het werk vorm krijgt. In onze kenniseconomie krijgt leren op het werk een ander karakter. Het gaat niet alleen om het onder de knie krijgen van je taken. Maar ook om het verzinnen van slimme oplossingen voor lastige vraagstukken, samen met collega's. Hoe doen mensen dat? Hoe krijg je dat voor elkaar? Dat wilde ik graag beter begrijpen.'
2 onderzoeksvragen
Het onderzoek is opgezet langs de volgende vragen:
- Welke factoren bevorderen de leerprocessen die leiden tot verbeteringen en vernieuwingen?
- Kunnen we deze factoren gebruiken om een leeromgeving te ontwerpen die innovatie ondersteunt?
5 Deelstudies
Suzanne bestudeerde innovatiepraktijken. Zo'n praktijk is 'een groep mensen die gemotiveerd is om te werken aan een lastig vraagstuk, met de intentie om te komen tot een innovatieve oplossing.' Ze reconstrueerde 18 van die praktijken en volgde en observeerde er daarna 10 in de praktijk, terwijl ze nog liepen. Literatuuronderzoek completeerde deze onderzoeksfase. De factoren die Suzanne vond heeft ze vertaald in ontwerpprincipes, die door experts geëvalueerd en gevalideerd zijn. In ontwerplabs - de laatste deelstudie - is vervolgens geëxperimenteerd met die principes: kun je ze in de praktijk toepassen om leren voor innovatie te bevorderen?
11 Ontwerpprincipes
De ontwerpprincipes zijn factoren die belangrijk blijken als het gaat om het bevorderen van vernieuwend leren, en die je kunt beïnvloeden. Het onderzoek leverde een lijst van 11 principes op, zoals:
- werk vanuit individuele drijfveren;
- maak ongewone combinaties van materiedeskundigheid;
- werk op basis van kracht;
- maak samen iets (leren door creëren);
- ....
111 ontwerpers
Kun je die set van principes gebruiken om de praktijk van werkplekinnovatie te optimaliseren? Dat was natuurlijk de hamvraag! Naast onderzoeker is Suzanne namelijk ook ontwerper met een sterke drive om haar onderzoeksresultaten nuttig te maken voor de praktijk.
In de ontwerplabs gebruikten 111 deelnemers uit innovatiepraktijken de ontwerpprincipes als hulpmiddel om het vernieuwingsproces in hun eigen project een 'boost' te geven. De principes bleken hierin vooral een spiegel, referentiekader en inspiratiebron te zijn. Een krachtige tool voor het verzinnen van nieuwe manieren om het vernieuwingsproces weer vlot te trekken als het vastloopt.
En zeker geen 'kookboek'. Het bouwen van een innovatie-vriendelijke werkomgeving vraagt absoluut eigen inbreng van de ontwerper. Het onderzoek toont aan dat het kiezen en uitvoeren van de juiste interventie niet alleen een kwestie is van rationele analyse. Ontwerpers kiezen ook die ontwerpprincipes die hen goed liggen. Persoonlijke ambitie om het probleem op te lossen, affiniteit met het vraagstuk en creativiteit zijn net zo hard nodig om tot effectieve verbeteringen in het vernieuwingsproces te komen. Het ontwerpmodel van Suzanne verbindt alle elementen tot een samenhangend geheel en beschrijft daarmee goed hoe je met de ontwerpprincipes kunt werken.
5 opponenten
De commissie was vol lof over het onderzoek: creatief, consistent, zorgvuldig uitgewerkt en zeer transparant opgeschreven. Maar ze hadden ook, zoals prof. dr. Robert-Jan Simons het formuleerde, 'de droeve taak om lastige vragen te stellen'. Dat deden ze: vragen over de aanpak, de conclusies, de gebruikte literatuur, .... Elk vanuit hun eigen referentiekader en expertise - zoals ontwerpgericht onderzoek, methodologie, innovatie, werkplekleren en arbeids- & organisatiepsychologie.
Suzanne slaagde met glans voor de proeve van bekwaamheid, die zo'n verdediging in feite is. Het was een prachtig voorbeeld van hoe belangrijk het is dat je onderzoek kunt doen vanuit persoonlijke gedrevenheid. En dat promovendi ruimte krijgen om hun eigen kleur te geven aan het onderzoeksproces. Dat levert in het geval van Suzanne een doorleefde dissertatie op, met een verhaal dat blijft staan, ook bij pittige vragen van critical friends.
2 publicaties
Suzanne heeft haar onderzoek gedaan met één been in de praktijk en het andere in de academische wereld. Ze heeft nu aan beide werelden de resultaten ter beschikking gesteld: praktijkmensen kunnen aan de slag met de onlangs verschenen toolbox. En haar dissertatie is een bijdrage aan het wetenschappelijk discours over innovatie en kennisproductiviteit. Een gesprek waarin het kijken naar innovatie als leerproces steeds meer vaste grond onder de voeten krijgt.
1 onderzoeker met hart en ziel
Niet alleen innovatie is een leerproces, onderzoek is dat eigenlijk ook. Daarom is het vast geen toeval dat Suzanne een aantal van haar eigen ontwerpprincipes zelf heel natuurlijk in praktijk brengt. Dat bleek doorheen de dag uit verschillende speeches:
- principe 5, werk vanuit wederzijdse aantrekkelijkheid: 'Het was echt een plezier om met je op te trekken tijdens onze onderzoeksreis.' (co-promotor Paul Keursten)
- principe 9, verbind de wereld binnen de innovatiepraktijk met de wereld daarbuiten: 'De manier waarop je de onderzoeksresultaten beschikbaar hebt gemaakt in de vorm van een toolbox is echt inspirerend. Je biedt mensen uit de praktijk een handvat waar ze wat aan hebben. Op een manier die energie geeft en uitnodigt om er direct mee aan de slag te gaan.' (promotor Joseph Kessels).
- principe 1, formuleer een urgent & intrigerend vraagstuk: 'Suzanne stelde vroeger altijd al de meest verrassende vragen, waar ze ook echt het antwoord op wilde weten. Dan fietsten we gewoon over straat en dan vroeg ze bijvoorbeeld: 'Wonen er echt achter al die ramen mensen?' 'En...: wat voor mensen dan?' (vader Leon Verdonschot).
... Het lijkt dus slechts een kwestie van tijd voor het volgende onderzoek!
Het proefschrift is hier te downloaden.